गरिबलाई दान होइन मौका देऊ : युनुस

लघुवित्त कार्यक्रममार्फत गरिबी निवारणमा ख्याति कमाएका बंगलादेशी प्राध्यापक मुहम्मद युनुसले अर्को महत्त्वपूर्ण कार्यक्रम सामाजिक व्यापार (नाफारहित) सुरु गरेका छन्। लघुवित्त कार्यक्रमलाई संसारभर फैलाउन सफल उनले केही समयदेखि नाफारहित सामाजिक व्यापार सुरु गरेका हुन्। 'बंगलादेशमा खोलिएका ५० भन्दा बढी संस्थाले सामाजिक व्यापार सुरु गरेका छन्,' नेपाल उद्योग परिसंघको वार्षिक साधारण सभाका अवसरमा शुक्रबार आयोजित 'माइक्रोफाइनान्स र सोसियल बिजनेस' कार्यक्रममा युनुसले भने, 'अहिले यो कार्यक्रम १२ मुलुकमा फैलिइसकेको छ।' 
लघुवित्तका पिता तथा नोबेल शान्ति पुरस्कार विजेता युनुसले यो नयाँ कार्यक्रम लघुवित्तको सहायक भएको जानकारी दिए। 'हामीले लघुवित्त कार्यक्रमबाट आएको नाफा यी ५० वटा संस्थामा लगानी गरेका छौं, उनले भने। यी संस्थाले कुनै पनि नाफा नलिई गरिब परिवारलाई सहयोग गर्दै आएको छ। यस्ता संस्था बिउबिजन वितरण गर्ने, शौचालय बनाउने, विद्यालय सञ्चालन गर्ने, सौर्य ऊर्जा उपलब्ध गराउने लगायत काम गर्छन्। 
युनुसले गरिबका लागि दान होइन मौका दिनुपर्ने बताए। 'गरिबसँग असीमित क्षमता छ। उनीहरुलाई अगाडि बढ्न कुनै मौका मिलेको छैन,' युनुसले भने 'लघुवित्त कार्यक्रमले उनीहरुलाई त्यही मौकामात्र दिएको हो, अरु सबै उनीहरुले नै गरेका हुन्।' 
बैंक धेरै भए पनि अधिकांश जनता यसबाट टाढा रहने गरेको जनाउँदै उनले कसरी सानो पुँजीबाट पनि जनताको आर्थिक अवस्थामा सुधार ल्याउन सकिन्छ भन्ने उदाहरण लघुवित्त कार्यक्रम भएको बताए। 'पैसा कमाउँदा सबै खुसी हुन्छन् तर त्योभन्दा खुसी पैसाले अरुलाई खुसी बनाउँदा हुन्छ,' उनले भने। 
उनले सन् १९७० तिर बंगलादेशमा सुरु गरेको यो कार्यक्रम मलेसिया, फिलिपिन्सलगायत मुलुक हुँदै नेपालमा आएको बताए। 'अहिले कति मुलुकमा यो कार्यक्रम लागु भएको छ भन्नुभन्दा कुन मुलुकमा लघुवित्त कार्यक्रम छैन भन्ने अवस्था आएको उनले बताए। अमेरिकामा पनि यो कार्यक्रम लागु भएको उनले जानकारी दिए। नेपालले पनि छोटो समयमा लघुवित्तमा गरेको उपलब्धिको उनले सह्राना गरे। 
अहिले नेपालमा सरकार तथा निजी क्षेत्रबाट सञ्चालित कम्तीमा एक सयभन्दा बढी लघुवित्त कार्यक्रमले लाखौं गरिब परिवारलाई समेटेका छन्। 
युनुसले बंगलादेशमा सञ्चालित लघुवित्त कार्यक्रम खाली गरिव परिवारलाई केही रकम कर्जा दिने मात्र नभएको जानकारी दिए। उनले गरिबव परिवारलाई आर्थिक रुपबाट मात्र नभई अन्य पक्षबाट पनि उकास्न जरुरी भएको बताए। 'हामीले गरिब परिवारलाई बिउ बेचेर यो कार्यक्रम सुरु गरेका थियौं,' उनले भने 'त्यसपछि सबैलाई चर्पी बनाउन लगायौं, सबै बालबालिकालाई स्कुल जाने वातावरण तयार पार्यौंे। 
प्राध्यापक युनुसले अधिकांश मुलुकमा प्रणालीमा प्रश्न नगर्ने प्रचलनले समस्या ल्याएको बताए। उनले लघुवित्तले प्रणालीमा प्रश्न गर्ने भएकाले सफल भएको बताए। 'गरिबलाई कर्जा दिएरमात्र उसको जीवनस्तर उस्कने होइन, उसका अन्य पक्षका समस्यालाई हेरेपछि मात्र यथार्थ उन्नति हुन्छ,' उनले भने। नेपालमा सञ्चालित लघुवित्त कार्यक्रमले भने विपन्नलाई कर्जा दिने र असुली गर्नेभन्दा अन्य पक्षलाई हेर्ने गरेका छैनन्। 
कार्यक्रमको उद्घाटन गर्दै प्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराईले सन् १९९० बाट सुरु लघुवित्त कार्यक्रमले मुलुकको गरिबी निवारणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको बताए। उनले यो कार्यक्रममा अहिले १८ लाख परिवार प्रत्यक्ष संलग्न रहेको जानकारी दिए। मुलुकको आर्थिक वृद्धिदर दोहोरो अंकमा पुर्या्उन पनि लघुवित्तले सहयोगी भूमिका खेल्ने उनले धारणा राखे। 
गभर्नर युवराज खतिवडाले लघुवित्त कार्यक्रमले सिर्जना गरेको रोजगारीका कारण गरिबी निवारणमा सहयोग पुगेको बताए। 'यस्ता कार्यक्रमलाई कसरी स्थायित्व प्रदान गर्न सकिन्छ भन्ने अहिलेको प्रमुख समस्या हो,' उनले भने। 'लघुवित्त कार्यक्रमहरुलाई अहिले स्रोत कताबाट जुटाउने भन्ने प्रमुख समस्या छ,' उनले भने, 'यस्ता कार्यक्रम आफ्नै आर्थिक स्थायित्वमा खडा हुन सकेमात्र उद्देश्यमा सफल हुन सकिन्छ।' उनले लघुवित्त कार्यक्रमलाई बिमाको चुनौती पनि रहेको जानकारी दिए। 
परिसंघका अध्यक्ष विनोद चौधरीले बैंकले पैसा हुनेलाई मात्रै कर्जा दिने बताउँदै गरिबलाई ऋण दिई रोजगारी सिर्जना गर्न लघुवित्त कार्यक्रमले ठूलो सहयोग गरेको धारणा राखे।